هزینه میلیون دلاری برای VAR چند ده هزار دلاری؟ نگرانی از شکل گیری«وارگیت» در ادامه «ویلموتس گیت» | پاسخ منفی صداوسیما و نهادهای امنیتی-نظارتی به فدراسیون

رویداد۲۴ | عرفان پوریا: بعد از انتقادات فراوان از فدراسیون فوتبال بابت واردنشدن VAR، اواخر فصل قبل و در ایام تعطیلات، مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال از عقد قرارداد با یک شرکت چینی در زمینه VAR گفت. با این حال تاج نه نامی از شرکت برد و نه در مورد تشریفات این قرارداد و رقم پرداختی و سایر جزئیات اطلاعاتی ارائه کرد. یک پروژه کاملاً مخفی که به نظر می‌رسد تنها چند نفر از مدیران فدراسیون از آن اطلاع دارند.

بیشتر بخوانید: آمار تکان دهنده اشتباهات تاثیرگذار داوری در لیگ برتر فوتبال

وزارت ورزش و جوانان با ورود به این موضوع اعلام کرد مبلغ ۱۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای خرید VAR در نظر گرفته است که به حساب فدراسیون واریز خواهد شد. با این حال بعد از گذشت چند ماه این پول هنوز سر از حساب فدراسیون در نیاورده است. طبق اطلاعات به دست آمده با وجود فشار مهدی تاج و همکارانش جلوی واریز این پول گرفته شده است. اینکه چرا چنین اتفاقی رخ داده به دلیل ابهاماتی است که قرارداد فدراسیون با شرکت ناشناس چینی و کیفیت دستگاه های وارد شده دارد که در ادامه مطرح می کنیم. گفتنی است این اطلاعات از طریق دو منبع آگاه که نخواستند نامشان فاش شود در اختیار خبرنگار رویداد۲۴ قرار گرفته است.

VAR یا ویدئو چک برنامه ۹۰؟

ظاهرا دو بازی هفته نخست لیگ با تکنولوژی کمک داور ویدئویی برگزار شد. در یکی از این بازی‌ها VAR به صورت کامل روی نتیجه بازی تاثیر گذاشت. اما آنچه برای بینندگان بسیار تعجب‌آور شد این بود که صحنه‌های مورد بازبینی کمک داور ویدئویی به نمایش در نیامد. در بازی استقلال-شمس آذر هنگام چک‌کردن صحنه پنالتی یا آفساید به جای تصاویر محوطه جریمه و خط آفساید، اتاق VAR نشان داده شد.

این در حالی است که پروتکل استفاده از وار به این صورت است که تصاویر مورد بررسی توسط داوران به صورت همزمان برای مخاطبان نشان داده می‌شود. طبق اطلاعات به دست آمده دلیل پخش‌نشدن تصاویر مورد بررسی در دو بازی سرخابی‌ها این است که صداوسیما به عنوان نهاد دارای حق پخش مسابقات نه تاییدیه‌های لازم را به فدراسیون داده و نه دستگاه‌های وارد‌شده قابلیت هماهنگی با سیستم صداوسیما را دارند. به همین دلیل کارکرد دستگاه‌های وارد شده از VAR که یک سیستم هوشمند دارای قابلیت شبیه‌سازی است به ویدئوچک که صرفا بازپخش تصاویر آهسته است و در دهه هشتاد در برنامه ۹۰ مورد استفاده قرار می‌گرفت کاهش یافته است.

دستگاه‌های بی‌کیفیت، بدون دوربین با تنها چهار پورت خروجی!

برخی گمان می‌کنند دستگاه‌هایی که روزهای پنج‌شنبه و جمعه در لیگ مورد استفاده قرار گرفتند ممکن است دستگاه‌های EVSای باشند که پیش از این برای مسابقات آسیایی وارد ایران شده بود و فدراسیون آنها را نگه داشته بود تا بعدها مورد استفاده قرار دهد. اگر چنین چیزی باشد که یک فاحعه بزرگ رخ داده! یعنی فدراسیون فوتبال ایران تبدیل به تنها نهادی شده که برای استفاده از VAR از دو شرکت «تکنولوژی پروایدر» استفاده می‌کند آن هم در حالی که با یکی از این شرکت‌ها یعنی EVS اصلا قراردادی ندارد. (لازم به ذکر است هر فدراسیونی که می‌خواهد از سیستم وار بهره ببرد باید یک تکنولوژی پروایدر داشته باشد که دستگاه‌ها را برایش تهیه کند و یک سیستم پروایدر که پشتیبانی را برعهده بگیرد). اما از آنجایی که هیچ بحثی در مورد EVS مطرح نیست فرض بر این است که دستگاه‌های وارد شده همان دستگاه‌های چینی هستند که مهدی تاج قولشان را داده بود.

طبق اطلاعات به دست آمده دستگاه‌های چینی وارد‌شده دستگاه‌هایی با کیفیت پایین هستند که تنها از چهار دوربین پشتیبانی می‌کنند ولی دوربینی همراه خود ندارند! گرچه طبق استانداردها می‌توان با چهار دوربین VAR را به راه انداخت اما این پایین‌ترین سطح کیفیت است. با این حال از همین چهار دوربین متصل، باید دو دوربین «سوپراسلو» باشند؛ در دو طرف زمین که خط آفساید مجازی را فراهم کنند. چیزی که در دو بازی ابتدایی لیگ که با VAR برگزار گشت مشاهده نشد.

از این بدتر اینکه دستگاه‌های واردشده فاقد دوربین هستند؛ یعنی صرفا باکس VAR خریداری شده است به شکلی که برخی اخبار حاکی از آن بود که روز پنج‌شنبه مقامات برگزاری مسابقه در سطح شهر اراک دنبال دوربین می‌گشتند تا به دستگاه وار وصل کنند!

این دستگاه وارد‌شده که نامش را کسی نمی‌داند معلوم نیست در کدام لیگ مورد استفاده قرار گرفته و تست شده است. معلوم نیست حتی در خورد چین مورد استفاده قرار می‌گیرد یا نه!

پاسخ منفی صداوسیما و نهادهای امنیتی به فدراسیون!

سرور VAR باید اصطلاحاً با سیستم پخش مسابقات «کامپتیبل» (compatible-سازگار)باشد تا تصاویر VAR برای مردم پخش شود وگرنه عملا وجود این دستگاه و کارایی‌اش زیر سوال می‌رود. یعنی وقتی مخاطب نمی‌بینید که داور چه صحنه‌ای را مورد بررسی قرار می‌دهد و زوایای آن را مشاهده نمی‌کند به این معناست که اتاق داوری VAR می‌تواند برای خودش هر تصمیمی بگیرد و مردم فقط خروجی‌اش را می‌بینند.

این یعنی دستگاه‌های وارد‌شده عملاً به هیچ دردی نمی‌خورند مخصوصاً برای بحث میزبانی در بازی‌های بین‌المللی که یکی از دلایل اصلی واردکردن VAR است. طبق قوانین از دستگاه‌های وارد‌شده به این شکل که در دوبازی سرخابی‌ها در هفته اول لیگ دیدیم نمی‌توان در مسابقات لیگ نخبگان یا قهرمانان آسیا یا بازی‌های مقدماتی جام جهانی بهره برد. بنابراین ممکن است میزبانی از ایران گرفته شود.

اما چرا صداوسیما با سیستم وار هماهنگ نشده است؟ اول از همه به خاطر نوع سرورهای چینی واردشده است. مساله دوم برمی‌گردد به گرفتن تاییدیه‌های لازم. یک مقام مسوول شرکت توسعه و تجهیز چند روز پیش در یک مصاحبه اینترنتی گفت فدراسیون برای اینکه بتواند بودجه تخصیص داده شده (۱۱۰میلیارد) برای خرید VAR را دریافت کند باید چهار تاییدیه بیاورد که دو تا از این تاییدیه‌ها از صداوسیما و نهادهای امنیتی است.

طبق اطلاعات به دست آمده تا امروز نه صداوسیما به فدراسیون تاییدیه داده نه نهادهای امنیتی و نظارتی. شنیده‌ها حاکی از آن است که نوع دستگاه‌ها، قرارداد و بحث مبالغ هزینه‌شده حساسیت نهادهای نظارتی امنیتی را برانگیخته و آنها مجوز لازم برای آزاد شدن پول را تا بررسی همه موارد صادر نمی‌کنند. از لحاظ فنی باید گفت سیستم پخش صداوسیما بیشتر از تجهیزات ساخت شرکت «برودکست سولوشنز» (broadcast-solutions) بهره می‌برد و از این جهت مشخص نیست چرا فدراسیون با همین شرکت که در زمینه VAR هم فعال است قرارداد نبسته تا هماهنگی بین پخش‌کننده و سیستم کمک داور ویدئویی به راحتی برقرار شود. ممکن است گفته شود قرارداد با شرکت چینی به خاطر تحریم بوده اما با فرض اینکه فیفا پذیرفته هزینه‌ها را طریق فاند پرداخت کند چهار، پنج شرکت معتبر اعلام کرده بودند مشکلی بابت همکاری ندارند.

مشکل بعدی اینجاست که مشخص نیست دیتاسنتر این دستگاه‌ها کجاست و تصاویر در کجا ذخیره می شود؟ وقتی دستگاه به سیستم صداوسیما وصل نمی‌شود یعنی قابلیت اتصال به شبکه را ندارد و دوربینی که در ورزشگاه است را نمی‌توان با کابل به باکس وصل کرد چطور می‌خواهد به اینترنت وصل شود؟

هزینه میلیون دلاری برای دستگاه های چند ده هزار دلاری؟

فدراسیون فوتبال هیچ توضیحی در مورد دستگاه‌های وارد‌شده نمی‌دهد؛ نمی‌گوید مناقصه و تشریفات به چه صورت بوده. قیمت دستگاه‌ها چقدر است. تکنولوژی پروایدر کدام شرکت است و سیستم پروایدر چه شرکتی؟ به نظر می‌رسد دستگاه‌های وارد‌شده صرفاً بر اساس یک سری روابط بوده برای نمایش و ساکت‌کردن منتقدین.

طبق اطلاعات به‌دست‌آمده فدراسیون پول این دستگاه‌ها را از طریق فاند فیفا (مبلغی برای توسعه تکنولوژی کمک داور ویدئویی) پرداخت کرده به این امید که مبلغ ریالی آن را از شرکت توسعه و تجهیز بگیرد. اما با این تفاسیر حتی ممکن است فاند فیفا هم از بین رفته باشد. رقمی که تا سقف ۵ میلیون یورو است اما در صورتی تخصیص داده می شود که متقاضی به شکل درستی از آن بهره ببرد در غیر این صورت کم می‌شود و حتی به صفر می‌رسد.

عجیب‌ترین مساله در مورد قیمت دستگاه ها و هزینه پرداخت شده است. مساله‌ای که گویا حساسیت نهادهای ناظر را هم به دنبال داشته است. طبق اطلاعات به‌دست‌آمده قیمت یک باکس VAR بدون دوربین کمتر از صد هزار دلار است. در مورد این شرکت چینی می‌توان گفت قیمت هر دستگاه احتمالا حداکثر ۵۰ هزار دلار است اما برآوردها نشان می‌دهد هزینه صورت گرفته بسیار بیشتر است. برخی شنیده‌ها رقم دو میلیون دلار را نشان می‌دهد.

«وارگیت» در ادامه «ویلموتس گیت»؟

در سال ۹۸ قرارداد مهدی تاج با مارک ویلموتس چند صد میلیارد هزینه روی دست فوتبال کشور و بیت‌المال گذاشت و به «ویلموتس گیت» معروف شد. بزرگ‌ترین دردسر ویلموتس گیت برای فدراسیون های بعدی بود که باید این بدهی را پرداخت می‌کردند. حال قراردادی که برای وارد کردن VAR بسته شده به نظر همان شرایط را دارد و بدترین قسمتش این است که حداقل تا دو سال فوتبال ایران را درگیر می‌کند. یعنی حتی اگر تصمیم بر این شود که قرارداد جدیدی با شرکتی معتبر بسته شود، حال چه توسط همین فدراسیون چه فدراسیون بعدی این کار تا دو سال آینده ممکن نیست!

طبق اطلاعات به دست آمده دستگاه‌های وارد‌شده تنها چهار پورت اتصال دوربین دارند و این یعنی مشخص نیست برای ورزشگاه‌های بزرگ که به تعداد دوربین بیشتری نیاز هست چه کار باید کرد. چون دستگاه‌ها قابلیت ارتقای پورت را ندارند.

همچنین تائیدیه‌ای که فیفا به شرکت‌ها می دهد حداکثر دو ساله است. حال اگر این شرکت ناشناس دفعه بعد نتواند تاییدیه فیفا را بگیرد عملا تمام هزینه‌ها به اضافه مراحل طی‌شده پودر می‌شود و فوتبال ایران در زمینه VAR به نقطه صفر می‌رسد! ضمن اینکه با توجه به شواهد و قرائن شرکت چینی طرف قرارداد با فدراسیون سرویس پروایدر نیست و در این شرایط معلوم نشده اگر در این دو سال مشکلی برای دستگاه‌ها پیش بیاید چه شرکتی مسوولیت حل مشکلات را برعهده خواهد گرفت. یعنی ممکن است دستگاه با مشکل مواجه شود و بعد بدون استفاده باقی بماند.

حال باید دید آیا مهدی تاج و همکارانش در این زمینه شفاف‌سازی لازم را به عمل می‌آورند و به ابهامات پاسخ می‌دهند یا باید شاهد «وار گیت» در ادامه «ویلموتس گیت» باشیم.